Ondersteuning bij de lancering van coöperatieve en participatieve supermarkten - Oproep tot het indienen van blijken van belangstelling

In het kader van de Good Food-strategie wil het Brussels Hoofdstedelijk Gewest modellen voor voedingszaken ondersteunen die:

• Vooral lokale, seizoensgebonden, biologische producten enz. aanbieden en een verscheidenheid aan alternatieven voor dierlijke eiwitten voorstellen ...
• Gelegen zijn in Brusselse wijken met weinig Good Food-initiatieven
• Die qua productaanbod en prijs voldoen aan de consumptiebehoeften van de plaatselijke bevolking
• Die de consumenten bewustmaken van de voedselvraagstukken en van de invloed die zij via hun voedselaankopen kunnen uitoefenen
• Die voorrang geven aan kanalen die de producenten een lonende prijs garanderen

De sociale en milieu-uitdagingen waarmee het Gewest wordt geconfronteerd, vereisen immers een verandering van de individuele eetgewoonten, die alleen mogelijk zal zijn als de Brusselaars kunnen beschikken over een Good Food-aanbod dat dicht bij huis toegankelijk is en aan hun behoeften is aangepast.

Van de inspirerende voorbeelden van distributiemodellen lijken coöperatieve supermarkten aan de meeste van deze criteria te voldoen. De ervaring met de eerste coöperatieve supermarkt in Brussel, BEES coop, toont aan dat dit innovatieve model economisch haalbaar is. Deze coöperatieve winkel biedt meer dan 1500 huishoudens toegang tot een hoofdzakelijk biologisch aanbod tegen een relatief aantrekkelijke prijs. De klanten zijn coöperanten en nemen deel aan het beheer van de winkel en aan belangrijke beslissingen.

In het licht van dit succes hebben verschillende burgergroeperingen hun zinnen gezet op het opstarten van een eigen coöperatieve supermarkt in het Gewest, geïnspireerd door de ervaring van BEES coop.

Om deze ontwikkeling te vergemakkelijken en te versnellen, zullen Leefmilieu Brussel en Brussel Economie en Werkgelegenheid in 2022 coöperatieve en participatieve supermarktprojecten ondersteunen via begeleiding (voor alle projecten die hiervan willen gebruikmaken) en via financiële steun die zal worden toegekend aan twee supermarktprojecten (via de indiening van een kandidatuurdossier en selectie door een jury).

Praktisch

A) Begeleiding

Alle coöperatieve en participatieve supermarktprojecten komen in aanmerking voor begeleiding.

Tijdens deze begeleiding komen de specifieke elementen van het coöperatieve model aan bod, maar ook de kennis en vaardigheden die essentieel zijn voor het runnen van een duurzame voedingszaak.

Het begeleidingsprogramma omvat:

• Thematische opleidingen: bedrijfsmodel, boekhouding, bestellingen, ledenbeheer, toeleveringsketens, voorraadbeheer enz.

• Praktische opleidingen (toepassing van de theorie op praktijkgevallen)

• Bezoeken ter plaatse en uitwisselingen tussen projecten
• Geïndividualiseerde coaching naargelang van de behoeften van de projectdragers, het maturiteitsniveau van het project, de specifieke kenmerken van het gebied enz.

Een coöperatieve en participatieve supermarkt is een supermarkt die aan de volgende criteria voldoet:

• De meerderheid van de klanten zijn coöperanten en hebben recht op één stem tijdens de Algemene Vergadering; deze stem is onafhankelijk van het onderschreven kapitaal

• De coöperatieve heeft geen winstoogmerk: De leden van de supermarkt zijn niet uit op rendement. De winst wordt opnieuw geïnvesteerd om het sociale doel te bereiken.

• De werklast wordt voornamelijk gedragen door de coöperanten (dagelijks beheer, kassa, schoonmaak, ontvangst van leveringen, vakken vullen enz.)

• Het bestuur is participatief: De supermarkt voert een systeem en een cultuur van participatief bestuur in, zowel bij het dagelijks beheer als bij de besluitvorming.  De klanten hebben inspraak in de politieke en strategische koers van de supermarkt.

• De winkel is transparant over de toegepaste marges; het economische model is gebaseerd op een lage marge, waardoor de coöperatieve haar producten tegen aantrekkelijke prijzen kan aanbieden en zo de toegang tot gezonde kwaliteitsvoeding kan verruimen.

• De supermarkt is (uiteindelijk) bedoeld als een one-stop shop - een plaats waar je al je boodschappen kunt doen.  De supermarkt biedt ten minste 3000 artikelen aan en zal verschillende varianten van hetzelfde product aanbieden.

B) Financiële steun

Naast de begeleiding die beschikbaar is voor alle projecten in voorbereiding, wenst het Gewest financiële steun te verlenen voor de opstart van de 2 projecten die voor het Gewest het meest veelbelovend worden geacht.

De criteria voor het aanwijzen van deze 2 projecten zijn:

De toegankelijkheid 

Het project moet een bevolking die momenteel (om culturele, economische of geografische redenen) ver van Good Food af staat, toegang geven tot lokale, seizoensgebonden producten, waarbij agro-ecologische kanalen worden bevorderd enz.

Dit criterium wordt beoordeeld met betrekking tot:

• De samenwerkingsverbanden met actoren in het terrein die met de doelgroepen werken

• De diagnose van de behoeften en verwachtingen van de beoogde consumenten en de manier waarop de winkel daaraan zal kunnen voldoen

• De communicatiemiddelen, die moeten zijn aangepast aan de diversiteit van de consumentenprofielen

   

De duurzaamheid van het aanbod

Het project moet producten voorstellen die de consumenten in staat stellen de milieu-impact van hun voeding te verminderen. Duurzame kanalen krijgen voorrang (beperking van het aantal afgelegde kilometers, milieuvriendelijke productiemethoden enz.) Er zal naar de klanten toe worden gecommuniceerd om hen aan te moedigen seizoensgebonden, Belgische en minimaal verwerkte producten te kiezen. Er zal een scala aan vegetarische producten worden gepresenteerd.

De winkel zal erop toezien voedselverspilling te vermijden en zal alle eventuele overschotten valoriseren.

Leefmilieu Brussel en Brussel Economie en Werkgelegenheid zullen in juni 2022 twee projecten selecteren die in aanmerking komen voor een opstartsubsidie van 100.000 euro per project.

Organisatie van de selectiejury

De selectie zal in juni 2022 plaatsvinden. De jury bestaat uit een vertegenwoordiger van Leefmilieu Brussel, Brussel Economie en Werkgelegenheid, CoopCity, hub.brussels en de Federatie van de Maatschappelijke Diensten.

Een vertegenwoordiger van de BEES coop (als begeleidende structuur), van het kabinet van minister Alain Maron en van het kabinet van staatssecretaris Barbara Trachte zullen als waarnemer (zonder stemrecht) bij de jury aanwezig zijn.

Nuttige documenten

• Kandidatuurdossier
• Tabel "Begroting en Financiering" in Excel